MOSES

I.

MOSES

Episcopus Ismaelitarum, illorum conversioni intentus, saecul. 4. Vide Mauvia. Item Rabbinus, qui Talmud docere Cordubae incepit, An. 999.

II.

MOSES

impostor, A. 432. Iudaeos Cretenses, ut in mare se sequentes praecipitarent, effecit. Socr. l. 7. c. 37. Baron. A. C. 432. n. 85.

III.

MOSES

nomen incliti Iudaeorum Ducis et Legislatoris: Fil. Amrami, ex Iochabeda. Natus is post Mariam sororem, et Aaronem fratrem, A. M. 2464. in circum cisione Ioachimi nomen accepit, Clem. Alexandr. postea, cum ex aquis, a filia Pharaonis, quae Thermutis Iosepho dicitur, extractus esset, Moses dictus est. Vide infra. Educatus in aula Regis, et eruditus in omni sapientia Aegyptiorum, quam Iosephus eo attulerat, cum Aethiopibus bellum feliciter gessisse Eusebio et Iosepho, in Antiq. dicitur, quod tamen Theodoretus aliique merito pro fabula habent. Quadragenarius iam exsistens egressus, divinô instinctu, ad fratres suos visitandos, caede Aegyptii, qui ex illis unum oppresserat, futuro suo muneri, ad quod vocandus erat, praelusit. Hinc profugus in terram Madian, Sephoram, filiam Iethronis vel Raguelis, quem Artapanus apud Eusebium, Regem Arabiae facit, uxorem sibi iunxit, Gersone et Eliozerô ex illa susceptis. A. M. 2544. a diluvio 887. ann. agenti 80. loquutus est DEUS in rubo ardenti, illumque ad arduum, e servitute Aegyptiaca liberandi populum Israeliticum, munus vocare dignatus est, se excusantem geminô miraculô consirmavit, fratremque Aaronem, ut ipsi interpres esset, adiunxit. Accinxit itaque se divinô fretus auxiliô Moses, et ab Pharaone, ut populum dimitteret, petiit, renuentemque 10. plagis miraculosis afflixit; quibus coactus Rex populum exturbavit, iamque procul dissitum insecutus, in mari Rubro, cum omnibus suis copiis submersus est. Reliquas eius res praeclare gestas, commercium cum Deo per 40. dies, Legem in monte Sinai traditam, Tabernaculi exemplar ostensum, quod fidelissime imitatus est, miracula, quorum 76. fuêre, etc. in eius divinis libris longe melius invenies. Obiit in monte Nebo, nullô prius morbô tentatus, A. M. 2584. aetat. 120. et ab ipso Deo sepultus est: Hinc triginta dierum luctu ab Israelitis honoratus, Iosuam filium Nun, in Ducatu successorem accepit. Quinque scripsit libros, qui vulgo Pentateuchus dicuntur, an et Hiobi historiam? Scriptor fuit primae, et antiquissimae historiae mundi, et Ecclesiae, a prima orbis creatione, usque ad annum 2493. Estque Scriptorum omnium tam sacrorum, quam profanorum antiquissimus. Nam Pherecydes Syrus, quem Plin. l. 7. c. 56. primum prosam orationem condidisse scribit, posterior Mose fuit, ut ostendit Euseb. l. 11. de Praep. Evangel. Literas eum invenisse, Iudaeisque tradidisse idem auctor est l. 8. et 10. quas tamen Philo ad Abrahamum refert. Mortuus est, utdictum, Moyses in monte Abarim, et non apparuit, nec inventum est eius corpus, quod sepelivit Dominus Angelorum ministeriô. Hoc ideo factum esse autumant Hebraei, ne eum ipsi pro Deo colerent, quia proni ad idololatriam erant Comestor in c. 34. Deuteron Atqui non apparet, Iudaeos tunc temporis adeo Idololatriae deditos fuisse, ut homines mortuos colerent. Et cum Michael Archangelus a Iuda Apostolo introducitur τῷ διαβόλῳ διακρινόμενος περὶ τοῦ Μωσέως σώματος, de Ecclesia Iudaeorum intelligi potest, quae eâdem ratione Corpus Mosis dici queat, quâ Ecclesia Christiana Corpus Christi vocatur, 1. Cor. c. 12. v. 20. Vide D. Hammondum in locum. Hebraice Gap desc: Hebrew i. e. attractus, vel assumptus scil. de aquis, Exod. c. 2. v. 10. ut non sitaudiendus Flav. Iosephus, qui eo, quod Graece Μωυσῆς dicitur, credit esse ex Syriaco Μῶ aqua, et ὑσὴς servatus, quod ab Gap desc: Hebrew Quamquam Clemens Alex. in l. 1. Strom. ait, Μωυσῆς esse ex eo, quod ὓδωρ μῶν ὀνομάζουσιν Αἰγύπτιοι. De quo et illustris locus est, apud Hipparchum περὶ τῶ δώδεκα ζωδίων, ubi disserens, cur signo, quod proximum est ab Ariete, Tauro sit nomen datum, de Nilo addit ista, Πρὸς τὴν τοῦ Ταύρου φωνὴν τὸ ὕδωρ μῶς οἱ Αἰγύπτιοι, ὡς δηλωτικὸν ὑδάτων, ἐκαλεσαν. Μῶς γὰρ παῤ αὐτοῖς τὸ ὓδωρ σημαίνει. Sane hodieque Germanis Mosa fluvii nomen; non quidem ab Aegyptiis, sed ut puto, a communi origine linguae deperditae. A Μῶ etiam fuerit Monius, quomodo ab Aegyptiis dictum ait Abenesra. Imo in quibusdam Orphei versibus dicitur ὑδρογενὴς, h. e. ὑδατογενὴς, quasi dicas Aquigena. Vestigium nominis Mosis in sacris quoque Liberi superest. Nam Orpheus in Hymnis, sive potius Initiis Liberum vocat Μίσην, quod a vero nomine unicâ aberrat vocali. Nec obstat, quod Μίσην ibidem dicat ἄῤρησον ἄνασσαν Indictam Reginam; Nam Dionysius, iuxta Orpheum, sexum habuit utrumque. Imo Alex. Polyhistor tradit, mulierem fuisse nomine Moso, quae leges tulerit Iudaeis. Vide Voss. de Idol.

l. 1. c. 30. Salmas. autem Ep. 60. Mosis etymon plane Aegyptiacum esse putat, et ad verbum sonat, inquit, ἀναληφςθεὶς ἐζ ὕδατος, ut vetus poeta apud Euseb, auctor est, h. e. Μωυσὶ, Μωοὺ enim in illâ lingua aquam significat, σί assumere. Moses hic, Actor. c. 7. v. 20. dicitur ἀςτεῖος τῷ Θεῷ. Est autem Graecis, ἀςτεῖος, πιςθανὸς, καὶ χαρίεις καὶ καθόλου εν πολιτικῇ ὁμιλίᾳ ἐπιδέζιος. Unde putet quis, non de specie Stephanum, sed de moribus loqui, et quidem Moses mitissimus super faciem terrae dicitur. Sed rectius. Pricaeô iudice, reseras ad formae elegantiam eius. Glossarium: Elegans ἀςτεῖος. Suidas, Οὐδεὶς ἦν ἀφιλότιμος οὑτως ὡς Μωυσῆν Σθεασάμενος μὴ ἐκπλαγείη τῆς εὐμορφίας, Quae tamen proprie huc non spectant, ut de Mose adulto dicta: cum hic, ob sequentia ea, ἀνετράφη, et ὲπαιδεόςθη, intelligenda sit venustas oris, quae in recens nato eminebat. Philo in esusdem vita, de eodem, Γεννηςθεὶς εὐςθὺς ὄψιν ἐνέφηνεν ἢ κατ᾿ ἰδιώτην ἀςτειοτέραν. Ioseph. Iud. Antiq. l. 4. c. 5. narrat, ut eum adoptârit Thermuthis, filia Regis, quasi esset μορφῇ τε ςθεῖος, καὶ φρονήματι γεναῖος. Et quid apertius illis Trogi, sive Iustini l. 36. c. 2. Filius eius Moses fuit, quem praeter paternae scientiae hereditatem, etiam formae pulchritudo commendabat. Porro Mosis mentionem faciunt Gentilium plurimi. Iuvenal. Sat. 14. v. 101.

Iudaicum ediscunt, et servant, ac metuunt Ius,

Tradidit arcano quodumque volumine Moses.

Plin. l. 30. c. 1. Est et alia Magices factio a Mose etiamnum et Iochebel Iudaeis pendens. Fuit autem Iochebel ipsius Mosis mater. Locus corruptus. Lege Iochebed ex Sacris. Quin et Apuleius Mosen, et Iannem tamquam celeberrimos Magos coniungit in Apologia. Sed Strabo l. 16. mosen non tam fuisse Magum dicit, quam oraculis deditum, quales Minos, Lycurgus, etc. Quod et clare indicat Diodor. Sic. cuius verba hîc apponam: l. 1. Παρὰ δὲ τοῖς Ι᾿ουδαίοις Μωσῆν τὸν Ι᾿αῶ ἐπικαλού μενον ςθεόν, Apud Iudaeos Moses Deum, qui Iao dicitur, legum suarum auctorem finxisse perhibetur. Cornel. Tacit. l. 5. Hist. c. 4. Moses, quo sibi in posterum gentem firmaret, novos ritus, contrariosque ceteris mortalibus indidit, etc. Vide plura apud Ioseph. Hist. l. 2. 3. 4. et l. 2. contr. App. Philon. in vita Mosis, libris 3. Euseb. in Chron. de Praep. Euangel. etc. Clem. Alexandrin. Numenium, qui Pythagoram et Platonem, doctrinam suam ex huius scriptis hausisle retulit, et hunc posteriorem, Mosen Atticum, vocare solitus est, Theodoret. Genebr. Rivet. Exerc. in Genesin et Exod. etc. De controversia circa Mosis sepulchrum, quasi repertum illud esset A. C. 1655. inter Maronitas; Graecos inde, Armenios, Franciscanos, Iudaeos, ac Iesuitas tandem exortâ turbisque hinc in Aula Constantinopolitana, et quaestione inter Eruditos mota, quid de illo statuendum? Vide Georg. Hornium prolixe disserentem Historiâ Eccl. Novi Test. Periodo III. Artic. 3. §. 74. ubi doctum quendam Iudaeum, cui nomen Iecomas Ben Gad, Saphettae habitantem, integrô librô de hac materia scriptô ostendisse, non Mosis servi Domini, sed alterius cuiusdam longe recentioris, sepulchrum hoc esse, atque ita opinionem dereperto sepulchro Mosis iterum evanuisse, sub finem monet. Occasionem errori praebuisse videtur odor mirae suavitatis, ex cavea illa aperta longe lateque diffusus, Ibid. Coeterum, ut vita eius tribus periodis (nam XL. annos in Aula vixit, XL. vitam privatam egit, in Midianitide, XL. Israelitarum exulum agmini praefuit, populique Dei Ducem egit) sic munus ipsius et revelatio ipsi facta, memorabilis erat. Et quidem, Munus quod in Ecclesia gessit, illustre id inprimis, et supra omnes, quotquot exstiterunt unquam homines, eximium fuit, atque hisce tribus absolvebatur, I. enim populi Dei Redemptorem egit; dum gregem in deserto pasceret, ad munus illud, per Angelum ex ardentis rubi igne loquentem, vocatus, Exod. c. 3. v. 2. 4. Missus inde cum expressa nominis Iehovae nuncupatione, v. 14. Israelitas, imbelle ac miserabile agmen, ante ora hostium minantium frementiumque, multis cum prodigiis ac miraculis (quorum numerus omnia reliquorum Prophetarum simul sumpta exsuperavit) eduxit; Aegyptumque divinis iussis repugnantem caelestibus plagis perdomuit; ac de ea, idolisque eius tantum non triumphavit; non alio effusô, quam Angi Paschalis, sanguine. Hunc Mosen---Deus misit Principem et Λυτρωτὴν, ductu Angeli, qui visus fuerat ei in rubo, Actor. c. 7. v. 35. II. Perductos ad sacrum montem Israelitas Deo velutipraesentes stitit; eiusque nomine Legem Populo dedit. Exodi c. 19. et foedus cum universa gente iniit, c. 24. stans ipse inter Deum hominesque medius, Deuter. c. 5. v. 5 Vide quoque Galat. c. 3. v. 19, III. Tandem et Prophetam ac Doctorem Ecclesiae egit; quo in munere excelluit ita, ut nemo ipsi par aut secundus exstiterit. Cum enim primarius in Domô Dei foret

servus, Hebr. c. 3. v. 5. verae doctrinae plenissimam formulam ac foederis summam tradidit, cunctaque Ecclesiae Fata descripsit atque universum eius ordinavit Statum. Speciatim autem et illustrem in modum de CHRISTO vaticinatus est, Iohann. c. 5. v. 46. atque alium Prophetam, alium Ecclesiae statum, alia denique ac meliora longe promisit, Deuteron. c. 18. v. 15. 18. Quod vero Revelationem illi factam spectat, modus illius plane singularis fuit et supra reliquos Proplietasaliquid eximium habuit Cum, Deo videlicet familiaris, adire eum ac consulere, quoties vellet; vocesque eius ac responsa, non per aenigmata, aut nubem, sêd tamquam humanum srmonem clarô auditu percipere ac haurire posset, Numer. c. 7. v. 89. et Exod. c. 33. v. 9. 11. Inque isto cum Deo commercio, non voces solum divinas audiret redderetque; sed cum in monte occultis sacris operaretur, ipsam caelestium speciem viderit, quod nemini praeterea concessum unquam fuit, Exodi c. 33. v. 18. et Numer. c. 12. v. 8. Adeoque non auditu solum (videns, vigilansque et mente praesens) sed et quantum homini Deum usurpare fas, visu ipsius gloriam libaret, per gloriosissimam speciem oculis eius exhibitam. Intuebatur namque similitudinem Dei i. e. Deus sive Filius Dei ipsi apparebat, in forma externa gloriosa, cuius posteriora videbat, Exodi c. 33. v.

23. et abeuntis vielut umbram ac extrema vestigia Lumanô visu carpebat; cum ipsam Dei gloriam in hac vita nemo videre possit, v. 18. 20. Nec exiguae quoque gloriae fuit, quod, cum e monte rediret, facies eius divinâ luce perfusa radiaverit, Exod. c. 34. v. 29. Adeo, ut non possent filit Israel intentis oculis intueri m faciem Mosis, propter gloriam illam faciet eius, etc. Plura hanc in rem inprimis quoad mysticam horum omnium significationem, vide apud Fr. Burmannum Synops. Christianae part. 1. l. 3. c. 5. §. 15. et l. 4. c. 18. §. 5. et seqq. aliquid etiam infra voce Moyses, et de Mose Ethnicis non ignorato, Barthium ad Statium Theb. l. 4. v. 514. et Adversar. l. 125. c. 9. Aethiopibus praesertim, infra voce Saba.